Podział majątku wspólnego po rozwodzie w pytaniach i odpowiedziach

W niniejszym artykule przedstawiona zostanie tematyka związana z podziałem majątku wspólnego małżonków. Dla jak najlepszego przybliżenia tej tematyki artykuł przyjął formę pytań i odpowiedzi. Zadane poniżej pytania są jednymi z najczęściej zadawanych pytań w kancelariach prawnych prowadzonych sprawy o podział majątku wspólnego małżonków.

Jak sąd dzieli majątek wspólny?

Zasadą jest, że majątek wspólny po rozwodzie powinien zostać podzielony na dwie równe części dla każdego z małżonków. Od zasady tej Kodeks rodzinny i opiekuńczy wprowadził jednak pewne odstępstwo poprzez możliwość ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, pod warunkiem, że zaszły ważne powody uzasadniające taki nierówny podział oraz że małżonkowie nie przyczyniali się w czasie trwania małżeństwa w równym stopniu do powstania majątku wspólnego. Każda taka sytuacja będzie wnikliwie rozpatrywana przez sąd, a strona wnioskująca o ustalenie nierównych udziałów musi mieć świadomość, że aby uzyskać korzystne dla siebie rozstrzygnięcie, musi przedstawić solidne dowody, które potwierdzą stawiane przez nią tezy. W tym kontekście warto od razu dodać, że przy ocenie stopnia przyczynienia się do powstania majątku wspólnego, sąd zobowiązany będzie do uwzględnienia nakładu osobistej pracy małżonka przy wychowywaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.

Zatem wbrew obiegowym opiniom, że do powstania majątku wspólnego przyczynia się wyłącznie małżonek podejmujący pracę zarobkową, jednoznacznie należy wskazać, że małżonek, który pracuje wyłącznie w gospodarstwie domowym stron – jeżeli nie zachodzą żadne dodatkowe okoliczności uzasadniające inny sposób podziału majątku wspólnego – w równym stopniu przyczynia się do powstawania majątku wspólnego. Bez wątpienia natomiast okolicznościami, które będą przemawiały za ustaleniem nierównych udziałów w majątku wspólny są m.in.: alkoholizm, narkomania, hazard, trwonienie majątku, zakupoholizm, itp.

Czy sąd może odmówić podziału majątku?

To pytanie pojawia się najczęściej, kiedy mamy do czynienie z kwestią podziału majątku wspólnego jeszcze na etapie postępowania w sprawie o rozwód. Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, przewidują bowiem możliwość podziału majątku wspólnego w trakcie postępowania rozwodowego, ale tylko i wyłącznie pod warunkiem, że nie przyczynia się to do opóźnienia postępowania w sprawie o rozwód. Dodatkowo, żeby sąd przeprowadził podział w sprawie o rozwód, małżonkowie muszą być całkowicie zgodni co tego, co wchodzi w skład majątku wspólnego, jak i co do wyceny poszczególnych składników tego majątku. Jeżeli warunek ten nie jest spełniony, to sąd z uwagi na ekonomikę postępowania rozwodowego, nie przeprowadzi na tym etapie podziału majątku.

Kto zostaje w domu po rozwodzie?

Odpowiedź na tak postawione pytanie jest niezwykle trudna, gdyż zależy od wielu czynników. Przede wszystkim należy ustalić, czy dana nieruchomość (dom, mieszkanie) znajduje się w majątku wspólnym małżonków czy też jest wyłączną własnością jednego z małżonków, jako należąca do jego majątku osobistego. Najczęstszymi sytuacjami, w których nieruchomość należeć będzie do majątku osobistego małżonka są: nieruchomość została przez niego nabyta jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego lub też została zakupiona za pieniądze pochodzące z darowizny albo została przez małżonka oddziedziczona.

Kolejną ważną kwestią jest odpowiedź na pytanie, czy nieruchomość może zostać podzielona fizycznie pomiędzy oboje małżonków. Aby tak się stało sąd musi – w oparciu o opinię biegłego – nabrać przekonania, że w danym przypadku możliwe jest przeprowadzenie podziału nieruchomości w taki sposób żeby powstały dwie niezależne od siebie nieruchomości. Fizyczny podział domu wiązać się będzie z faktem, że byli współmałżonkowie będą swoimi sąsiadami, a nie każdemu takie sąsiedztwo odpowiada. Stąd też można zastanowić się nad sprzedażą swojej wydzielonej nieruchomości lub zgodzić się na przyznanie domu byłemu współmałżonkowi z obowiązkiem spłaty swojej części domu.

Oczywiście mogą zdarzyć się bardziej skomplikowane stany faktyczne, jak choćby zbudowanie domu za środki z majątku wspólnego na działce należącej do tylko jednego małżonka albo też zbudowanie domu na działce należącej do tylko jednego małżonka, ale za środki pochodzące z majątku osobistego drugiego małżonka. W takich sytuacjach najkorzystniej jest odwiedzić radcę prawnego, który po przeanalizowaniu sprawy, podpowie najlepsze rozwiązanie. Sprawy związane z podziałem majątku są bowiem dość skomplikowane i wymagające pod względem dowodowym.

Ile kosztuje rzeczoznawca przy podziale majątku?

Jeżeli strony nie są zgodne co do wyceny jednego lub więcej składników majątku wspólnego, to pewne jest, że sąd powoła w sprawie biegłego danej specjalności dla ustalenia wartości określonej rzeczy. Koszt biegłego lub biegłych w sprawie będzie zależał od tego, jakie składniki z majątku wspólnego należy wycenić i ile jest składników wymagających wyceny. Jeżeli składników jest kilka i są to różne rzeczy, jak np. firma, dom, samochody, dzieła sztuki, to niestety wartość każdego z tych składników będzie musiał oszacować inny biegły. Jest to uzasadnione faktem specjalizacji biegłych. Biegły będący ekspertem w dziedzinie motoryzacji, niekoniecznie musi znać się na metodach wyceny przedsiębiorstw czy nieruchomości. Stąd też jeżeli kilka składników majątku wspólnego wymaga wyceny, to w ramach kosztów postępowania podziałowego, trzeba liczyć się z koniecznością poniesienia kosztów kilku biegłych. Ponadto, warto zwrócić uwagę na fakt, że koszty związane z poszczególnymi wycenami mogą się od siebie znacząco różnić. I tak np. wycena przedsiębiorstwa będzie znacznie droższa od wyceny samochodu. Ta pierwsza może się bowiem wahać pomiędzy kilkoma a kilkunastoma tysiącami złotych, a nawet więcej.

W postępowaniu o podział majątku, jeżeli sąd zdecyduje się na zlecenie opinii biegłego, to zobowiąże strony do złożenia zaliczki na poczet takiej opinii. Natomiast całość kosztów zostanie rozliczona w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

Co nie podlega podziałowi majątku po rozwodzie?

Podziałowi w postępowaniu o podział majątku po rozwodzie podlega majątek wspólny małżonków. To oznacza, że do podziału nie jest wliczany żaden z majątków osobistych małżonków. O przynależności poszczególnych składników majątkowych do majątku osobistego wprost stanowi art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. I tak do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

1. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2. przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3. prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
4. przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5. prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
6. przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7. wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8. przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9. prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10. przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Ponadto, w ramach postępowania o podział majątku wspólnego każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Każdy z małżonków może także żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły one wartość majątku w chwili ustania wspólności.

Jak szybko podzielić majątek?

Jeżeli małżonkowie są zgodni co do sposobu podziału, to najszybciej załatwią sprawę u notariusza. Należy jednak mieć na uwadze, że szybciej z reguły będzie także oznaczało drożej, notariusz pobierze bowiem należną mu taksę w zależności od wartości majątku wspólnego małżonków, którą to jeszcze będzie trzeba powiększyć o 23% podatku VAT.

Natomiast od sądowego wniosku o podział majątku pobierana jest opłata stała w kwocie 1000 zł, a jeżeli strony są zgodne co do sposobu podziału – 300 zł. Przy czym należy liczyć się z tym, że w sądzie trzeba będzie poczekać na rozpatrzenie wniosku. Niejednokrotnie jednak, z uwagi na wartość majątku podlegającego podziałowi, byli małżonkowie wolą jednak zaczekać na sądowy podział majątku.

Po więcej pytań i odpowiedzi zapraszamy na stronę Kancelarii Prawnej Szeffner Wspólnicy spółka cywilna: kancelaria-szeffner.pl